Praca z bohaterem nie jest na co dzień stosowanym narzędziem wychowawczym. Najczęściej używamy go w przypadku zbliżających się rocznic. Natomiast nasz bohater – wzór, który obraliśmy – ma pozwalać naszym wychowankom i nam samym odnaleźć odniesienia do codziennego życia. Tak powinno być. Ale czy tak jest?
Głosem rozwijającym tematykę jest praca harcmistrzowska dh. Moniki Radkiewicz pt. Praca z bohaterem – bohater martwy czy żywy , którą polecam jako głos nie tylko jednej osoby. Tekst bowiem powstał na podstawie ankiet wśród kadry harcerskiej i nie odnosi się ona tylko do wyboru bohatera, ale także do pracy z nim.
Natomiast dość przewrotne wydaje się pytanie zadane ankietowanym Czy Bohater może pomagać w pracy z drużyną? Jak pisze autorka – takie sformułowanie miało na celu wywołanie refleksji wśród ankietowanych. Osobiście wydaje mi się jednak, że bez względu na możliwe przemyślenia to tzw. „pomoc w pracy z drużyną” jest najważniejszym przeznaczeniem elementu obrzędowości, jakim jest bohater. To bohater służy nam jako środek oddziaływania do pracy nad konkretnym problemem wychowawczym, np. nad biernością. Traktowanie bohatera w pracy instruktorskiej właśnie „narzędziowo” pozwala na pamiętanie o nadrzędnym celu, jaki temu przyświeca.
Ankietowani jako najważniejszy powód „pomocy” w pracy z drużyną wskazywali wzorzec, jaki może być stawiany młodemu człowiekowi. Problemem staje się moment, gdy młody człowiek nie jest w stanie utożsamić się z bohaterem, bo ten żył i podejmował decyzje w absolutnie innych okolicznościach niż dzisiejsze.
Tu na chwilę chciałabym się zatrzymać i przejść do refleksji nad Bankiem Pomysłów (rozdział wspomnianej pracy harcmistrzowskiej). Znajduje się tam wiele ciekawych i wartych wykorzystania form. Jednak nawet jeśli formy te są efektowne (np. gra miejska, turniej, wycieczki) – harcerze poznają historie, daty, wydarzenia. To sedno problemu wymienione w poprzednim akapicie wciąż pozostaje nieporuszone.
W mojej opinii naszym zadaniem jako instruktorów jest nie tyle podtrzymywanie pamięci o bohaterze, datach i miejscach z nim związanych, ale właśnie wywołanie poczucia więzi z systemem wartości bohatera – tak by w przyszłości w momencie podejmowania decyzji to bohater był przyczynkiem do podjęcia decyzji opartej na wartościach harcerskich.
Wywołanie takiej więzi może najskuteczniej zainicjować osobiste zainteresowanie danym tematem w grupie rówieśniczej (np. w zastępie). Czas, wysiłek poświęcony na świadome poszukiwania miejsc, archiwów, informacji czy osób tworzy doświadczenia. Doświadczenia związane z danym tematem tworzą relację i o wiele szersze wyobrażenie na temat rzeczywistości, w jakiej żył bohater. Dodatkowo są narzędziem pracy nad innymi konkretnymi problemami wychowawczymi, jak brak odpowiedzialności za grupę, brak umiejętności odnajdywania informacji, słomiany zapał, brak zaradności…
Dlatego podsumowując rozważania nad pracą z bohaterem chciałabym pozostawić refleksję, nie odnosząc się do podstawowych jednostek działania, ale do naszej Chorągwi Wielkopolskiej. Powstańcy Wielkopolscy 1918/19 to dla wielu drugi lub trzeci „bohater”, z którym mogą pracować. To kolejne wzorce, które mogą nam pomóc w wychowaniu. Natomiast najwięcej zależy od tego, czy trafnie określimy problem wychowawczy i jak do niego dobierzemy narzędzia (a następnie formy). Podjęcie się propozycji programowej czy działań jedynie z powodów zbliżającej się rocznicy – bo tak trzeba, bo wszyscy tak robią – nie będzie miało zakładanego skutku wychowawczego. Natomiast odpowiednio dobrane do problemu przedsięwzięcia mogą doskonale wpłynąć na młodego człowieka i na nas samych.
hm. Anna Pospieszna
( fot. Anna Pospieszna)
