Na temat roli składek członkowskich już częściowo w swoim artykule wypowiedział się hm. Wieńczysław Celer. Czy jednak te role w wykorzystujemy dobrze? Czy pracujemy celowo z rzeczywistym wychowaniem ekonomicznym? Czy harcerze zdobywają w harcerstwie poczucie wartości pieniądza i potrzebę myślenia o nim? Każdy może sobie odpowiedzieć na te pytania w refleksjach na temat własnych działań.
1. Analiza i planowanie to podstawa.
Bardzo trudno pomyśleć o niegospodarności jako problemie czy potrzebie wychowawczej. Nie jest to pierwsze skojarzenie w trakcie np. analizy SWOT. Jednak przyjmując jako „filtr” analizy np. Prawo harcerskie czy korzystając z narzędzia jakim jest programator.zhp.pl możemy zwrócić uwagę na kwestie, o których zapominamy.
W trakcie analizy należy pomyśleć o gospodarowaniu nie tylko finansami. Przecież dzieci nie uczą się od razu dysponować pieniądzem, a zaczynają od np. powierzonych środków żywieniowych. To w trakcie czynności takich jak choćby gotowanie możemy jako wychowawcy zauważyć, czy zastęp umie myśleć o gospodarowaniu powierzonymi środkami.
W przypadku analizy na poziomie hufca – możemy tu oczywiście analizować już myślenie stricte związane z pieniędzmi, ale są to już pieniądze związku (biwaki, granty). Natomiast moje osobiste doświadczenia pokazują, że często już jest za późno. Dorosłemu możemy pokazać np. nowe drogi pozyskiwania środków, ale o wiele trudniej przekazać sposób myślenia o nich – zależności czy dynamiki. Na to był czas wcześniej.
2. PiPH
Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że dobra, celowa praca z Prawem Harcerskim również dotyczy tego tematu, wszak oszczędność i ofiarność, miłowanie przyrody czy pożyteczność są związane z gospodarnością. Celowo (nie tylko pośrednio) działając z Prawem również wychowanie ekonomiczne staje się kierunkiem realizującym pracę z Prawem Harcerskim.
Warto tu przypomnieć interpretację punktu dziewiątego wg hm. Stefana Mirowskiego – Harcerz jest oszczędny, nie skąpy, ale gospodarny, nie marnuje czasu, nie marnuje życia, pracuje skutecznie. Harcerz jest ofiarny w niesieniu pomocy innym, hojny w uczynności. Przywiązuje szczególne znaczenie do bezinteresownej działalności społecznej. Przezwycięża marnotrawstwo materiałów i darów przyrody, pieniędzy i pracy.
3. Uczenie w działaniu – dzieci i młodzież
– ten element metody harcerskiej najprościej można powiązać z formą organizacyjną, jaką jest stowarzyszenie. Jest to forma zastana przez osoby zapisujące się i deklarujące chęć przynależności do ZHP. Ona narzuca składki jako element obowiązkowy. Tylko i aż tyle. Składki są podstawowym, pierwszym, najprostszym narzędziem (nawet pokusiłabym się tu o nazwanie tego instrumentem) do pracy z wychowaniem ekonomicznym.
Forma pracy ze składką i innymi elementami ekonomii zależy od wieku naszych harcerzy. Wprowadzenie tematyki może się odbyć poprzez gawędę/grę/zadanie czy oczywiście przez pracę z zastępem zastępowych. Natomiast sama praca ze składką to:
– wytłumaczenie,
– pokazanie celowości składki,
– ustalenie indywidualnych systemów zbierania/odkładania składki,
– praca z rodzicami i wytłumaczenie im naszych działań, a nie proszenie ich o przyniesienie określonej kwoty,
– wspólne dopingowanie się w celu realizacji zbierania składek,
– a na końcu realizacja tego, co składka miała nam dać.
Dalsze działania wychowania ekonomicznego zależą już tak bardzo od konkretnej sytuacji, którą mamy, że trudno tu wskazywać, jaka forma byłaby najlepsza.
Ku inspiracji wspomnę tylko, że materiały na temat wychowania ekonomicznego znajdziemy na CBP.ZHP.PL. Między innymi są to materiały:
4. Uczenie w działaniu – kadra
Warto również zwrócić uwagę, że nowy system pracy ze składką uczy w działaniu również już w późniejszym wieku. Nie chodzi tu tylko o myślenie o „pieniądzu” ale również o demokratyczne i szerokie myślenie o całym środowisku na poziomie, w którym się obracamy i w którym podejmujemy decyzje.
Jeśli, drogi czytelniku, nie wiesz, o co chodzi, to możliwe, że nie brałeś udziału w konsultacjach na temat wysokości składki w środowisku działania. Intencją Rady Naczelnej było oddanie tej decyzyjności właśnie środowiskom. Jeśli organ odpowiedzialny nie przeprowadził konsultacji związanych z wysokością/ulgą w składkach, to decyzja została podjęta nie do końca zgodnie z intencją obecnego systemu. A jest on tak stworzony, że właśnie konsultacje wzmacniają oddziaływanie składki.
Co można dalej robić? Tak naprawdę składka ma to do siebie, że można z nią pracować stale – również z kadrą. Poradnik pokazuje, gdzie i w jakim temacie warto przeprowadzić konsultacje – nawet co roku. Przy komendach hufców mogą powstać zespoły instruktorskie sprawdzające różne opcje kalkulacji. W razie wątpliwości czy uwag dotyczących decyzji Rady Chorągwi – jest to organ, do którego również można się zwrócić, by ten kolejną decyzję podjął z przedstawionymi przez nas argumentami.
Jak widać obecnie składka daje nam duże możliwości w oddziaływaniu ekonomicznym. Nieprzypadkowo zajęła ona większość artykułu o wychowaniu ekonomicznym. Nawet najlepsza gra czy cykl zbiórek nie będą oddziaływały tak silnie na postawy wszystkich nas, jak praca w zastanych warunkach, rozwiązywanie realnych problemów i korzystanie z naturalnych narzędzi, jakie mamy.
hm. Anna Pospieszna
